شکوفایی تفسیر موضوعی در بستر قرن اخیر

 پیش‌زمینه‌ها و علل رویکرد موضوعى به تفسیر قرآن در قرن معاصر مورد بررسى قرار گرفته است.  در قرن چهاردهم، تفکّر تفسیر موضوعى قرآن توجه قرآن‌پژوهان را به خود جلب کرد، این رویکرد ریشه در تفسیر معصومین (ع) دارد. ولى در قرآن حاضر، باور به بیان یک موضوع به صورت پراکنده در کل قرآن، رشد علم بشرى، علاقمندى دانشمندان مسلمان به بیان دیدگاه‌هاى علمى قرآن، اتهام عدم سامان در تعالیم قرآن از سوى مستشرقان و پیشرفت ابزار تحقیق؛ انگیزه استفاده از تفسیر موضوعى را بیش از پیش تقویت کرد. مجموعه آراى قرآن‌پژوهان در زمینه پیوستگى معارف قرآن در سه نظریه اصلى رخ مى‌نماید: 1. نظریه ارتباط سیستمى مفاهیم قرآن، 2. نظریه یگانگى موضوعى هر سوره و 3. ارتباط و همسویى بیانهاى گسسته قرآن درباره یک موضوع. نظریه اول خود به سه دیدگاه تقسیم مى‌شود. الف. بیان اجمالى سرفصل‌هاى اصلى موضوعات معارف قرآن، ب. یگانگى مفهومى سوره‌ها در مجموع سوره بقره و ج. پیوستگى معارف قرآن براساس معنى‌شناسى. در قرن چهارده علاوه بر پیوستگى مفاهیم قرآنى، دانشمندان بر این باور پاى فشردند که به تعداد نیازهاى روزافزون بشرى، قرآن پاسخ موضوعى قابل درک دارد، مشروط بر اینکه پژوهشگر به پیوند سیستماتیک تعالیم قرآن، موضوع‌شناسى علمى، دخالت ندادن ذهنیّتها و بهره‌گیرى صحیح از روایات اهل بیت(ع) توجه داشته باشد.